Ze zijn al ruim 35 jaar bij elkaar. Hun kinderen zijn inmiddels de deur uit. Het opvoeden zit erop. Als ouders zijn ze heel tevreden over hoe ze het hebben gedaan en nog doen. Nu er tijd en ruimte is gekomen voor henzelf, komen ze zichzelf tegen en wordt het duidelijk dat ze elkaar in de liefdesrelatie zijn kwijtgeraakt. Ze zijn hier om te onderzoeken of ze de verbinding weer kunnen vinden.
In de eerste sessie teken ik hun beider genogram en vertel over familiesystemen en systemische wetten. Aan de hand van een tafelopstelling vertellen ze over hun beider achtergrond en de plek die ze in hun familiesysteem hebben ingenomen.
Ze vertellen over de beginperiode van hun relatie en wat ze toen zo aantrekkelijk vonden aan elkaar. De liefde voor elkaar was groot en zoals het zo vaak gaat in een eerste liefde, hebben ze ook fantastisch gezorgd voor elkaars opgelopen pijn en gemis. Ze luisteren geïnteresseerd naar mijn uitleg over een ‘leunende relatie’: Je houdt van elkaar en neemt als het ware de verantwoordelijkheid voor de pijn en het verdriet van de ander. Je wilt die ander alles geven van hij of zij nodig heeft, zodat hij of zij dat nooit meer hoeft te voelen en probeert daarmee het gemis uit de kinderjaren voor de ander in te vullen.
Een relatievorm die lange tijd goed kan werken, maar voor hen nu duidelijk aan kracht verloren heeft.
‘Heb ik vroeger iets gemist?’, vragen zij zich beiden af.
‘Ik niet hoor’, zegt hij en in dezelfde zin vertelt hij dat hij zijn ouders als 12-jarige het ‘advies’ gaf om in vredesnaam maar uit elkaar te gaan. Hij heeft als kind hard gewerkt en zo zijn best gedaan, maar daar nooit enige waardering voor gekregen.
‘Ik heb ook niet echt iets gemist’, zegt ze, terwijl ze eerder vertelde over hoe ze heeft gezocht naar erkenning bij haar ouders en niet door hen werd gezien.
Heel begrijpelijk hebben ze zich nooit eerder afgevraagd wat ze als kind hebben gemist en hoe dat eventueel een rol kan spelen in de relatie. Het ging toch goed. En nu dus niet meer.
Alles begint met bewustwording en als ze de volgende keer terugkomen, is er een helder begrip over gemis van vroeger en de leunrelatie.
Voor haar is duidelijk geworden dat haar gemis en daarmee haar pijnpunt, door hem wordt geraakt als zij in hun gesprekken zo weinig terugkrijgt van hem en aanloopt tegen wat zij zijn ‘koppigheid’ noemt. ‘IK VOEL ME DAN NIET GEZIEN EN GEHOORD’, zegt ze.
Voor hem geldt dat hij zich snel aangevallen kan voelen als er verwijten zijn kant opkomen en dan geneigd is om in de ‘tegenaanval’ te gaan. Zijn vader kon hem vroeger ook zo op zijn nek zitten. Het moest altijd beter. ‘IK DOE HET OOK NOOIT GOED’, is de trigger die wordt afgevuurd.
Snappen hoe het zit is goed, voelen wat het doet is beter! Ik nodig hem uit om met een opstelling te gaan kijken naar zijn plek ten opzichte van zijn ouders. Hij legt de grondankers voor zijn ouders naast elkaar neer en gaat er zelf op een meter afstand tegenover staan.
‘Hoezo staan ze naast elkaar?’, vraag ik, terugdenkend aan wat hij de vorige keer over hun relatie vertelde. Die ouders kan hij toch onmogelijk zo naast elkaar hebben gezien.
Hij geeft een uitleg over dat ze toch echt ook wel een team waren. Liefde en loyaliteit naar zijn ouders en zijn relativeringsvermogen, zorgen er ook nu voor dat hij zich vooral richt op wat er wél was. Een prachtig overlevingsmechanisme. We laten het zo en gaan verder onderzoeken.
Als hij op zijn grondanker gaat staan, ervaart hij zware onderbenen, voeten en handen en een ‘leegte’ in zijn buik.
Ik vraag hem een grondanker in de opstelling erbij te leggen voor zijn vrouw en hij legt haar aan de rechterkant naast zich. Vervolgens nodigen we zijn vrouw zelf uit om op het anker, naast hem te komen staan.
Opnieuw onderzoekt hij met zijn ogen dicht, welke verandering dit in zijn lijf teweegbrengt. Het voelt lichter en de leegte in zijn buik is er niet of nauwelijks meer.
Ik vraag hen naar elkaar toe te draaien en elkaars handen vast te pakken. Ik geef hem ‘helende zinnen’ om uit te spreken naar zijn vrouw. Daarbij is de vraag aan hem om te voelen of de woorden die hij uitspreekt, ook werkelijk als waarheid voelen: ‘Lieve schat, dankjewel dat je de leegte in mij hebt gevuld, dat je hebt gezorgd dat ik de pijn niet hoefde te voelen. Maar het is niet jouw taak om daarvoor te zorgen, dat is mijn taak, mijn verantwoordelijkheid’.
Ook haar geef ik zinnen om uit te spreken naar hem: ‘Ik heb het met liefde gedaan en heb er ook een hoge prijs voor betaald. Ik kan het niet meer en wil het niet meer. Het is genoeg geweest.’
Ze kunnen beiden voelen dat het waar is wat ze naar elkaar uitspreken.
Als reactie op de woorden van zijn vrouw, voelt hij de pijn van de leegte in zijn buik even ten volle. Niet fijn, maar wel nodig. What you can feel, you can heal.
Een kind is niet in staat die pijn in het moment werkelijk te kunnen voelen. Veel te groot en te heftig. Het moet een afweer- en beschermingsmechanisme opbouwen. Nu, als volwassene, is hij wel in staat het te voelen. En gevoel dat niet meer weggestopt hoeft te worden, maar werkelijk kan worden gevoeld, gezien en erkend, kan zijn werk doen. Het brengt heling en kan uitdoven.
Inmiddels vloeien de tranen aan beide kanten. ‘Zakdoeken genoeg’, grap ik even, ‘allemaal bij de prijs inbegrepen’.
Hier stoppen we de opstelling. De boodschap is begrepen, gezien en gevoeld. Zo hebben ze het dus gedaan. En zo kan het niet langer. Op dit moment zijn ze even heel dicht bij elkaar en voelen ze de verbinding.
We praten tot slot nog even over het moment dat hij een grondanker uitzocht voor haar. De ankers hebben verschillende vormen en waar hij voor zichzelf een rond anker had gekozen, koos hij voor haar een hoekig exemplaar.
‘Hoezo ik hoekig en jij rond?, zegt ze, ‘het is eerder andersom!’
Dan legt hij uit welke betekenis hij zelf gaf aan zijn keuze. Behalve in de vorm, is er ook variatie aan grootte. ‘Ik heb een grotere voor jou gekozen dan voor mezelf, omdat jij de belangrijkste bent in mijn leven’, zegt hij.
Zo werkt dat dus! Een prachtig voorbeeld van de ruis op de lijn in de communicatie, als we beiden onbewust reageren vanuit onze pijnpunten.
Ze hebben fysiek ervaren wat er met een leunende relatie wordt bedoeld. Uit liefde ontstaan. Het heeft lang voor ze gewerkt, maar het werkt niet meer. De vraag die nu helder wordt is: Hoe kunnen we in de liefdesrelatie meer op onze eigen benen komen te staan en elkaar op een effectieve wijze tot steun zijn. De bereidheid om daar verder mee aan de slag te gaan is groot.
Er is teveel moois tussen hen om zomaar weg te gooien, vinden ze allebei.
