‘Ik heb schatten van ouders’, zegt ze, ‘ze zijn er altijd voor me geweest’.
Nog geen drie zinnen later vertelt ze me dat ze vier jaar was toen haar ouders gingen scheiden, dat haar moeder een probleemdrinker is, haar vader in de slachtofferrol blijft zitten en dat ze nog steeds regelmatig ingezet wordt als mediator tussen de twee.
Als we verder praten en later, met behulp van een opstelling, kijken naar haar plek ten opzichte van haar ouders, wordt het haar steeds duidelijker dat de rollen in het gezin omgedraaid zijn geweest. Zij was er voor haar ouders in plaats van dat deze er voor háár konden zijn. Dat had ze gewoon gedaan. Iemand moest het tenslotte doen. En ze begreep haar moeder wel. Die had een zwaar leven gehad. En haar vader was nu eenmaal niet zo sterk. Ze had er nooit bij stil gestaan wat het voor haar had betekend om zo jong, zoveel verantwoordelijkheid te nemen en wat ze daarmee had gemist.
Met alles waar ze nu tegenaan loopt, haar fysieke klachten, de verstoorde verhouding met haar dochter, lijkt de tijd gekomen om het lot van deze vrouw en dat wat ze op jonge leeftijd op zich heeft genomen, te gaan erkennen. Als ik het woord ‘lot’ noem, wil ze weten wat ik er precies mee bedoel en ik vertel haar hoe we systemisch kijken naar een lot.
Natuurlijk willen we allemaal gezond, gelukkig en succesvol zijn en dat de dingen gaan zoals we wensen. En soms moeten we aanvaarden dat het anders is en dat we een andere weg te gaan hebben dan we graag zouden willen. Dat geliefden verdwijnen, dat iets ophoudt te bestaan, dat onze behoeftes niet gezien worden, dat we dingen niet kunnen regelen of dat het buiten onze invloedsfeer ligt. Als het anders gaat dan je zou willen, kun je daartegen vechten, het onacceptabel vinden, maar daarmee kun je het nog niet veranderen. Als je als kind niet wordt gezien in wat je nodig hebt, kun je je behoeftes wel ontkennen, maar dat betekent niet dat ze verdwenen zijn. Van dit soort dingen zou je kunnen zeggen: dat is je lot. We spreken van een lot als iets is zoals het is. Een ander woord daarvoor is ‘realiteit’.
Voor kinderen kan die realiteit echter te groot, te veel of te gevaarlijk zijn. Als reactie kunnen zij zich terugtrekken in een andere realiteit. Terwijl zij bijvoorbeeld zien en ervaren dat papa en mama elkaar in ruzies beschadigen, houden ze toch het ideaalbeeld van hen in stand. Een voor dat moment prachtig, helpend en effectief overlevingsmechanisme. Op een later moment in het leven kan het je echter flink in de weg gaan zitten en is het wel belangrijk om wakker te worden uit ‘de magische liefde’ (alles wat papa en mama doen of zeggen is goed) en in contact te komen met de ‘de wetende liefde’, de realiteit die alles insluit. Niet om je ouders te veroordelen, maar om voor jezelf helder te krijgen wat je naast het goede, ook hebt gemist, waarin je alleen hebt gestaan en wat pijn heeft gedaan en waarin je zelfs beschadigd bent. Om je bewust te worden van wat niet is geweest en ook niet meer zal komen, in plaats van dat je het onbewust steeds nog weer probeert te halen in latere relaties. Om de weggestopte pijn die als kind niet te verdragen was, alsnog te gaan voelen en te erkennen.
Wat als kind niet mogelijk was, is NU als volwassene wel mogelijk. Je hart is nu groot genoeg om alles te kunnen voelen en te dragen wat bij jou hoort, hoe pijnlijk ook. In contact met de realiteit, kun je erkennen wat bij jouw lot hoort en onveranderbaar is én bewust worden van de kwaliteiten die je vanuit jouw lot hebt ontwikkeld en de levenslessen die je eruit mee zou kunnen nemen. Vervolgens kun je deze inzetten om dié dingen in je leven te veranderen waar je wél invloed op hebt en op zoek te gaan naar wat je helpt om dat voor elkaar te krijgen.
Alles wat bij jouw lot hoort, kan je uiteindelijk rijker en sterker maken. ‘Slechts het eigene dragen maakt sterk’, is een mooie systemische zin die vertelt dat je als volwassene in staat bent om alles te dragen dat bij jou en jouw lot hoort. Neem je echter meer op je schouders dan van jou is, dan versterkt dat niet, maar verzwakt het juist en put het uit.
Onze diepe liefde en loyaliteit naar onze ouders, kan ervoor zorgen dat we onbewust een deel van hun lot op ons nek nemen. We willen hun lot verzachten en verlichten. Als we ervaren dat onze ouders hun plek en verantwoordelijkheden niet kunnen nemen, gaan we helpen hun lot te dragen. Om dat te doen en te kunnen blijven doen, ontkennen we onze behoeftes, verdringen we onze gevoelens, worden we goed in weg-relativeren (ach, het viel allemaal wel mee), zeggen we tegen het kind in onszelf: ‘stel je niet zo aan’ en blijven we in de overleef-stand staan. Zo zijn we uit contact met ons diepste zelf en gaat veel van onze levensenergie verloren.
Door je te verzoenen met de werkelijkheid, je verlies onder ogen te zien, de weggestopte pijn te gaan voelen en het kind in jezelf te erkennen voor de klus die het heeft geklaard, kan er weer energie vrijkomen om te leven.
Het lot dragen van anderen is weliswaar een daad van liefde, maar uiteindelijk zonder het gewenste effect. Natuurlijk kun je er zijn voor die ander, kan je iemand steunen en meeleven, maar je kunt de ander niet redden. Je kunt iemands pijn niet overnemen en de tranen van de ander niet huilen. Met al je liefde en loyaliteit ontneem je degene voor wie je draagt ook de mogelijkheden om vanuit zijn of haar lot kracht te halen, te leren en te groeien. Zo bezien krijgt de uitdrukking ‘Iemand aan zijn lot overlaten’, een heel andere betekenis.
Slechts het eigene dragen en je schouders daarvoor vrijmaken, is ook het grootste cadeau voor je kinderen. Wanneer zij (onbewust) ervaren dat je te veel op je nek neemt, zullen zij jou weer helpen dragen en wordt het patroon van generatie op generatie herhaalt.
Zoals eerder gezegd, heeft een lot altijd twee kanten. Dat wat het je heeft gekost: wat je hebt moeten missen of op hebt moeten geven, of waar je aan blootgesteld bent of hebt gekregen wat niet goed voor je was én dat wat het je heeft opgeleverd: de kwaliteiten die je hebt ontwikkeld en de levenslessen die je eruit mee hebt kunnen nemen.
Het wordt makkelijker om in je kracht te komen en het leven ten volle te nemen, als je kunt 'buigen' voor het lot. En ‘buigen’ is de systemische beweging waarmee je erkent wat is en is geweest, wat onveranderbaar is en te groot of niet aan jou om te kunnen 'fixen'.
We werken die ochtend nog verder met alles wat ze voor haar ouders is gaan dragen. Dat wat ik haar symbolisch daarvoor in handen geef moet vooral zwaar zijn, zegt ze. Ik leg er verschillende keren iets bij en het duurt even voor ze zegt: ‘Ja, dit klopt’. En als ze een poosje met dit gewicht in handen staat, kan haar lijf voor het eerst echt voelen hoe zwaar het is. Tijd om het terug te gaan geven, ruimte te gaan maken voor haar eigen lot en energie vrij te laten komen om te leven.
